Εκπαιδευση στην Ευρωπη: Μια μελετη

Αφορμη για τις γραμμες που ακολουθουν ειναι μια μελετη για την εκπαιδευση στην Ευρωπη που δημοσιευει το Lisbon Council και παρουσιαζεται στο αρθρο αυτο του BBC. Η μελετη συνταχθηκε απο τον Andreas Schleicher του ΟΟΣΑ και αντλει στοιχεια απο τo PISA, το διεθνες προγραμμα του οργανισμου για την αξιολογηση των μαθητων. Μπορειτε να κατεβασετε το PDF αρχειο απο την ιδια σελιδα του BBC. Ειναι περιπου 10 σελιδες και αξιζει να διαβαστει ολοκληρο. Εδω θα παρουσιασω μονο τις βασικες γραμμες του, βαζοντας αριθμους διπλα στα διαφορα σημεια ωστε να τα συζητησω σε επομενα αρθρα.

Συμφωνα με την τεκμηριωμενη αποψη του συγγραφεα, η Ευρωπη χανει εδαφος σε σχεση με τον διεθνη ανταγωνισμο στον τομεα της εκπαιδευσης, πραγμα που καθιστα δυσκολη την επιτευξη των στοχων της Λισαβώνας να γινει η Ευρώπη «η πιο ανταγωνιστικη και δυναμικη οικονομια του κοσμου βασισμενη στην γνωση (knowledge-based economy)”. Επισημαινει οτι οι πιο αποδοτικες μοντερνες οικονομιες ειναι αυτες που παραγουν γνωση και πληροφορια και τις διανεμουν σε οσο το δυνατον μεγαλυτερο αριθμο ατομων και επιχειρησεων. Αυτη την στιγμη η Ευρωπη ανταγωνιζεται χωρες όπως η Κινα και η Ινδια που διαθετουν καταρτισμενο πληθυσμο σε χαμηλο κοστος.

Τα κυρια σημεια που παραθετει ειναι:

(1) Η επενδυση στην εκπαιδευση αποδιδει παντοτε καρπους. Απο τα διεθνως διαθεσιμα στοιχεια προκυπτει οτι «….χωρες ή ηπειροι που επενδυουν σημαντικα στην εκπαιδευση και τις δεξιοτητες ωφελουνται οικονομικα και κοινωνικα απο αυτη την επιλογη τους» ενω «… οι ανθρωποι χωρις προσοντα αντιμετωπιζουν σημαντικα υψηλοτερο – και αυξανομενο – κινδυνο ανεργειας και φτωχειας».

(2) Η επενδυση δεν μπορει να ειναι μονο σε χρηματα. Τα στοιχεια αποκαλυπτουν οτι «… τα χρηματα δεν αποτελουν εγγυηση θετικου αποτελεσματος» αλλα οτι «… το εκπαιδευτικο συστημα πρεπει να γινει πιο ευελικτο, πιο αποδοτικο και ευκολοτερα προσβασιμο για μια ευρυτερη μεριδα ανθρωπων». Τα ανα τον κοσμο επιτυχημενα εκπαιδευτικα συστηματα ειναι αυτα που «μετακινησαν την πολιτικη τους μακρια απο τον ελεγχο των πορων και του περιεχομενου της εκπαιδευσης και εστιασαν στην επιτευξη καλυτερων αποτελεσματων».

(3) Δεν υπαρχει φοβος υπερπροσφορας μορφωσης. Απο το 1998 και μετα « … η ζητηση για υψηλη καταρτιση αυξανεται ταχυτερα απο την ικανοτητα των ιδρυματων μας να την καλυψουν».

(4) Τα κορυφαια πανεπιστημια δεν ειναι πλεον Ευρωπαικα. Αναμεσα στα 20 κορυφαια πανεπιστημια του κοσμου μονο δυο ειναι Ευρωπαικα. [Εδω ομως αναφερει οτι τα δεδομενα στα οποια στηριζεται δεν ειναι ευρεως αποδεκτα].

(5) Η Γερμανια και η Γαλλια (35% της Ευρωπαικης οικονομιας) δεν ηγουνται πλεον στην παραγωγη γνωσης. Αυτο προκυπτει απο τον σχετικα χαμηλο αριθμο των αποφοιτων τους που ακολουθουν τριτοβαθμιες σπουδες.

(6) Οι Σκανδιναβικες χωρες ξεπερασαν τις ΗΠΑ στον αριθμο φοιτητων. Περισσοτερα απο τα 2/3 των αποφοιτων των σχολειων στις Σκανδιναβικες χωρες εγγραφονται στην τριτοβαθμια εκπαιδευση. Οι ΗΠΑ, παρολα αυτα, διατηρουν σημαντικο εδαφος.

(7) Η Ευρωπη (κατα μεσο ορο) δεν επενδυει αρκετα χρηματα στην εκπαιδευση. Στις ΗΠΑ ξοδευονται κατα 50% περισσοτερα απο οτι στην Ευρωπη στην τριτοβαθμια εκπαιδευση. Η διαφορα οφειλεται κυριως στην συνεισφορα απο τον ιδιωτικο τομεα αλλα και την πληρωμη διδακτρων απο τους φοιτητες. Γενικα οι ΗΠΑ, Αυστραλια, Ιαπωνια και Κορεα αυξησαν την προσβαση στην ανωτατη εκπαιδευση μεταφεροντας μερος του κοστους στους ιδιους τους φοιτητες. Αντιθετα οι Σκανδιναβικες χωρες καταφεραν να αυξησουν δραματικα τον αριθμο των φοιτητων με δραστικη αυξηση των δημοσιων δαπανων για την παιδεία. Πολλες Ευρωπαικες χωρες θεωρουν οτι τα διδακτρα για την τριτοβαθμια εκπαιδευση ειναι αδικια ή προαγωγη ανισοτητας, αλλα πολλες απο τις ιδιες χωρες χρεώνουν για την πρωτοβάθμια εκπαιδευση.

(8) Σε πολλες Ευρωπαικες χωρες τα σχολεια συντηρουν τις κοινωνικο-οικονομικες ανισοτητες (ελειψη «κοινωνικης κινητικοτητας»). Η μελετη PISA αποκαλυπτει οτι το κοινωνικο υποβαθρο των μαθητων παιζει μεγαλυτερο ρολο στην αποδοση τους σε χωρες οπως η Γερμανια, Γαλλια και Ιταλια, απο οτι στις ΗΠΑ. Αυτο συμβαινει κυριως σε χωρες με διαφορετικους τυπους σχολειων και προγραμματων, οπου η αυστηρη επιλογη γινεται σε νεαρη ηλικια (Γερμανια) και οχι σε χωρες που το εκπαιδευτικο προγραμμα ειναι κοινο για τα διαφορα σχολεια.

(9) Ο ρολος των εκπαιδευτικων ειναι λανθασμενος. «Σε αλλους τομεις …. [οι εργαζομενοι] … περιμενουν το επαγγελμα τους να μεταμορφωθεί μεσω διαρκους ερευνας και αποκτηθεισας γνωσης. Οχι ομως και στην εκπαιδευση.» Στην Ευρωπη οι εκπαιδευτικοι δουλευουν απομονωμενοι βασιζομενοι στην λαικη σοφια σχετικα με το τι δουλευει. Οι εκπαιδευτικοι πρεπει να εμπλακουν στην αναζητηση του τι θα κανει την εκπαιδευση πιο αποδοτικη. Οι χωρες με τις χαμηλοτερες επιδοσεις μπορουν να διδαχθουν απο το τι εχει δουλεψει στις αλλες.

(10) Χρειαζεται οργανωμενη προσπαθεια και ευελιξια σκεψης. Η Ευρωπη πρεπει να βρει τρόπους να ανεβει στην κλιμακα αξιας (value chain). Για να ανεβουν τα Ευρωπαικα πανενπιστημια, πρεπει οι κυβερνησεις να δημιουργησουν και να διατηρησουν ενα ολοκληρο συστημα με ποικιλια διαφορετικων ιδρυματων, με την ελευθερια να ανταποκρινονται στην (μεταβαλομενη) ζητηση αλλα και την ευθυνη για τα αποτελεσματα που παραγουν. Πρεπει να δημιουργηθει ενα συστημα χρηματοδοτησης και υποστηριξης των φοιτητων με την κινητοποιηση δημοσιων και ιδιωτικων κεφαλαιων . Κυριως, ομως, τα πανεπιστημια της Ευρωπης θα πρεπει να εξελιχθουν ετσι ωστε η διευθυνση τους να γινεται στα προτυπα μοντερνων επιχειρησεων. Να κυβερνωνται απο σωματα που να αντανακλουν περισσοτερα συμφεροντα απο αυτα την ακαδημαικης κοινοτητας.

(11) Ο ρολος της «δια βιου εκπαιδευσης» ειναι πολυ σημαντικος αλλα χρειαζεται προσοχη. Η ικανοτητα της Ευρωπης να ανταγωνιστει στον διεθνη οικονομια της γνωσης εξαρταται απο την δυνατοτητα των ιδρυματων της να ανταποκριθουν στην αναγκη για υψηλου επιπεδου καταρτιση. Η αρχικη εκπαιδευση δεν ειναι πλεον αρκετη για να καλυψει τις διαρκως αυξανομενες και κυριως μεταβαλλομενες αναγκες. Η «δια βιου εκπαιδευση» σωστα εχει μπει στους στοχους της ΕΕ, αλλα ο στοχος δεν εχει επιτευχθει στις περισσοτερες χωρες. Επιπλεον η «δια βιου εκπαιδευση» δεν μπορει να υποκαταστησει την καλη βασικη εκπαιδευση.

Ο συγγραφεας παρουσιαζει και αναλυει δυο παραδειγματα χωρων που καταφεραν πολυ αξιολογη οικονομικη αναπτυξη βασισμενη στην εκπαιδευση: την Νοτια Κορεα και την Φιλανδια. Αλλα και αλλες χωρες (Ιαπωνια, Καναδας κτλ.) πετυχαν αντιστοιχα καλα αποτελεσματα. Θεωρει- πολυ σωστα– οτι το ζητημα εκπαιδευση ειναι πολυ κρισιμο για το μελλον της Ευρωπης και συνοψιζει με καποιες προτασεις προς την κατευθυνση αυτη. Γιατι η επιτυχια πηγαινει στα ατομα και στις χωρες που ειναι «ταχεις στην προσαρμογη, αργοι στα παραπονα και ανοιχτοι στην αλλαγη».

Στα επομενα αρθρα μου θα προσπαθησω να παρουσιασω περισσοτερες λεπτομερειες της μελετης αλλα και να σχολιασω καποιες απο αυτες.