Τελικα η μορφωση μετραει.....

Στο πρηγουμενο αρθρα μου (1 και 2) παρουσιασα μια μελετη του Andreas Schleicher του ΟΟΣΑ για την εκπαιδευση στην Ευρωπη που μπορειτε να την βρειτε εδω . Ο συγγραφεας αναλυει τα προβληματα του Ευρωπαικων εκπαιδευτικων συστηματων και εκφραζει την ανησυχια οτι αν δεν αντιστραφει γρηγορα η παρουσα κατασταση, η Ευρωπη θα αντιμετωπισει σοβαρο προβλημα οικονομικου ανταγωνισμου απο την Ασια και αλλου. Σε αυτο το αρθρο και σε καποια επομενα θα παραθεσω καποιες δικες μου σκεψεις πανω στην μελετη αυτη κυριως σε σχεση με την ελληνικη πραγματικοτητα.

Ο συγγραφεας θεωρει οτι στην σημερινη εποχη η ελλειψη μορφωσης ειναι αμεσα συνδεδεμενη με την φτωχεια, τοσο σε εθνικο οσο και σε ατομικο επιπεδο (σημεια 1 και 8 του πρωτου αρθρου). Σε ατομικο επιπεδο η σχεση μαλιστα αυτη ειναι αμφιδρομη: οι πλουσιοτεροι εχουν συνηθως καλυτερες δυνατοτητες μορφωσης, αλλα και αντιστροφα, οι μορφωμενοι εχουν πολυ μεγαλυτερες πιθανοτητες να αποφυγουν την φτωχεια και την ανεργεια. Η προταση αυτη φανταζει μαλλον λογικη, αλλα η ανεκδοτη συγχρονη ελληνικη «λαικη σοφια» τεινει να μας τρομαζει με ιστοριες του τυπου: «Μαθηματικος χρησιμοποιει το πτυχιο του για να τυλιγει σουβλακια στο σουβλατζιδικο που ανοιξε γιατι δεν εβρισκε δουλεια» (δεν αστειευομαι, την εχω ακουσει καμποσες φορες αυτη την ιστορια).

Τα αποτελεσματα, ομως, προσφατης ερευνας της Εθνικης ΣτατιστικηςΥπηρεσιας δεν δειχνουν να δικαιολογουν την επικρατουσα αποψη. Μπορειτε να δειτε μια αρκετα λεπτομερη αναλυση εδω οποτε εγω θα αρκεστω να επαναλαβω τα δεδομενα που μου εκαναν περισσοτερο εντυπωση. Το 54,2% των αναλφαβητων απειλειται απο την φτωχεια εναντι μονο 4,2% των αποφοιτων ΑΕΙ. Οι μη φτωχοι που εχουν τελειωσει μεταπτυχιακο ειναι 24 φορες περισσοτεροι απο τους φτωχους.

Αν ειναι ομως ετσι τα πραγματα που οφειλεται η επικρατουσα αποψη; Υποψιαζομαι οτι εχει τις ριζες της στον τροπο με τον οποιο αποροφουνται οι αποφοιτοι στην χωρα μας αλλα και στις προσδοκιες τους απο το πτυχιο τους. Ο κυριος εργοδοτης των αποφοιτων στο παρελθον ηταν το κρατος (π.χ. διοικητικοι υπαλληλοι ή εκπαιδευτικοι διαφορων βαθμιδων). Καθως ομως η προσφορα ξεπερασε την ζητηση δημιουργηθηκαν οι γνωστες ουρες στις επετηριδες κτλ και συνεπως η αντιληψη οτι και οι μορφωμενοι δεν μπορουν να αποροφηθουν. Βεβαια, αρκετοι (θα τολμησω να πω οι ικανοτεροι) απο τους αποφοιτους αυτους καταφερνουν τελικα να βρουν δουλεια σε καποιο παρεμφερες αντικειμενο στον ιδιωτικο τομεα. Πολλοι μαθηματικοι, για παραδειγμα, εργαζονται πλεον σαν προγραμματιστες. Επειδη ομως δεν κανουν ακριβως αυτο που διδαχθηκαν αλλα και δεν εχουν «την σιγουρια του δημοσιου» θεωρουνται απο τους πολλους σαν περιπτωση «αποτυχιας» του συστηματος. Αυτη η αντιληψη, βεβαια, δεν υπαρχει σε αλλες πιο ανεπτυγμενες χωρες της Ευρωπης οπου το πτυχιο θεωρειται εφοδιο και διαπραγματευτικο οπλο αυτου που το κατεχει και οχι το απολυτο οπλο για την κατακτηση της σιγουρης θεσης.

Το αλλο ενδιαφερον συμπερασμα απο τα στοιχεια της Στατιστικης Υπηρεσιας ειναι οτι ο βαθμος θετικης εκπαιδευτικης κινητικοτητας (χονδρικα, η δυνατοτητα των παιδιων να αποκτησουν μορφωση καλυτερη των γονεων τους) ειναι συναρτηση του οικονομικων δυνατοτητων της οικογενειας. Το στοιχειο αυτο συμφωνει μεν με την διαπιστωση του κ. Schleicher σχετικα με τον “ταξικο” χαρακτηρα της εκπαιδευσης στην Ευρωπη, αλλα η εντυπωση μου ειναι οτι η διαφορα ειναι για την χωρα μας σχετικα μικρη. Χωρις να εχω στοιχεια απο αλλες χωρες θα διακινδυνευσω να πω οτι για την ωρα η εκπαιδευση στην χωρα μας δεν εχει απολυτα “ταξικο” χαρακτηρα. Αυτο οφειλεται ισως στην παραδοσιακη σταση των Ελληνων απεναντι στην μορφωση, που επεβαλε την δεκαετια του 60 την δωρεαν υποχρεωτικη βασικη εκπαιδευση. Επιπλεον, η Ελλαδα, μαλλον απο χρονικη καθυστερηση παρα απο προνοια, δεν επεσε στην παγιδα της εξειδικευσης στον βαθμο χωρων οπως πχ. η Γερμανια, που ο κ. Schleicher κατακρινει ανοιχτα. Στις χωρες αυτες η αυστηρη επιλογη κατευθυνσεων (ακαδημαικη/επαγγελματικη εκπαιδευση) γινεται ή μαλλον επιβαλλεται σε πολυ νεαρη υλικια στενευοντας απελπιστικα τους οριζοντες για μια μεγαλη ομαδα μαθητων.