Εκπαιδευση στην Ευρωπη: Παραδειγματα και συστασεις

Στο προηγουμενο αρθρο μου αρχισα να συζητω μια μελετη του Andreas Schleicher του ΟΟΣΑ για την εκπαιδευση στην Ευρωπη που μπορειτε να την βρειτε εδω . Ο συγγραφεας αναλυει τα προβληματα του Ευρωπαικων εκπαιδευτικων συστηματων και εκφραζει την ανησυχια οτι, αν δεν αντιστραφει γρηγορα η παρουσα κατασταση, η Ευρωπη θα αντιμετωπισει σοβαρο προβλημα οικονομικου ανταγωνισμου απο την Ασια και αλλου.

Ο συγγραφεας παραθετει δυο παραδειγματα χωρων οπου η πολυ καλη δουλεια στον τομεα της εκπαιδευσης δημιουργησε εξαιρετικα αποτελεσματα για την οικονομια και την κοινωνια. Το πρωτο παραδειγμα ειναι αυτο της (Νοτιας) Κορεας η οποια, οπως αναφερει, ειχε την δεκαετια του 60 χαμηλοτερο εθνικο εισοδημα απο τον Μεξικο και ολες τις Λατινοαμερικανικες χωρες, ενω λιγοτερο απο το ενα τριτο του ενηλικου πληθυσμου της ειχαν τελειωσει την δευτεροβαθμια εκπαιδευση. Σημερα 97% των Κορεατων 24-35 ετων εχουν απολυτηριο λυκειου, το υψηλοτερο ποσοστο στις βιομηχανικες χωρες, ενω η ποιοτητα των αποφοιτων ειναι απο τις καλυτερες στον κοσμο. Κατα τον κ. Schleicher η θεαματικη αυτη αλλαγη ηταν αποτελεσμα της αποφασιστικοτητας της κοινωνιας και των εκπαιδευτικων να ξεπερασουν ολες τα δομικες και αλλες ελλειψεις του συστηματος. Οταν ο πληθυσμος αρχισε να συρρεει μαζικα στα σχολεια, το μεγεθος των ταξεων και οι ωρες διδασκαλιας αυξηθηκαν για να καλυψουν την ζητηση. Οι γονεις ηταν ετοιμοι να επενδυσουν επιπλεον απο την τσεπη τους για την εκπαιδευση των παιδιων τους. Η αγορα εργασιας εστειλε τα καταλληλα σηματα απαιτωντας αλλα και ανταμοιβοντας τα προσοντα. Η Κορεα ακομη και σημερα συνεχιζει τις βελτιωσεις στο συστημα της και επενδυει το υψηλοτερο ποσοστο του εθνικου εισοδηματος στην εκπαιδευση απο οποιαδηποτε αλλη χωρα του ΟΟΣΑ.

Το αλλο παραδειγμα επιτυχιας ειναι η Φιλανδια, το εκπαιδευτικο συστημα της οποιας παραγει σημερα αποτελεσματα πολυ πανω απο τον Ευρωπαικο μεσο ορο. Κατα τον συγγραφεα, η αλλαγη προς το καλυτερο αρχισε μετα τα μεσα της δεκαετιας του 80 και οφειλεται στην υιοθετηση πολιτικων που μετατοπισαν το κεντρο βαρους απο το πως πρεπει να γινεται η διδασκαλια στο τι αποτελεσματα πρεπει να προσδοκουμε απο αυτη. Με αλλα λογια η πολιτεια εθεσε τους στοχους για το τι προσοντα θα πρεπει να εχουν οι αποφοιτοι των σχολειων, αλλα εδωσε την ελευθερια στα σχολεια να αποφασισουν πως θα επιτυχουν τα αποτελεσματα αυτα για τον καθε μαθητη ξεχωριστα. Παραλληλα δοθηκε η δυνατοτητα στα σχολεια να αποφασιζουν για θεματα οπως η επιλογη του διδακτικου προσωπικου, οι ωρες διδασκαλιας κτλ. ενω δημιουργηθηκε ενα πανεθνικο δικτυο υποστηριξης οπου μπορουσαν να ανταλλασονται αποψεις για τις καλυτερες μεθοδους διδασκαλιας και τις πιο αποτελεσματικες πρακτικες, σε πρακτικο και οχι απλα θεωρητικο επιπεδο. Το σημαντικοτερο, ομως, ειναι οτι οι διδασκοντες και οι διευθυνσεις των σχολειων κατεστησαν υπευθυνοι για τα αποτελεσματα της δουλειας τους. Ετσι δημιουργηθηκε ενα επιλεκτικο εκπαιδευτικο συστημα και δημιουργηθηκε ενα αισθημα ευθυνης και επαγγελματικης περηφανιας που λειπει απο τους εκπαιδευτικους αλλων χωρων.

Εκτος ομως απο την παρουσιαση των προκλησεων που αντιμετωπιζει η Ευρωπη και την σκιαγραφηση των δυο περιπτωσεων επιτυχιας που αναφεραμε, ο κ. Schleicher κανει και καποιες συστασεις-κλειδια που θα πρεπει να υιοθετηθουν απο τα Ευρωπαικα εκπαιδευτικα συστηματα:

1. Δημιουργια και συντηρηση μια ποικιλιας εκπαιδευτικων ιδρυματων, με επαρκη ελευθερια αλλα και ευθυνη για τα αποτελεσματα που παραγουν.

2. Βελτιωση των τριτοβαθμιων εκπαιδευτικων ιδρυματων ωστε να βελτιωθει η προσβαση σε αυτα, να προαχθει η ισοτητα [ευκαιριων] και να ανεβει η ποιοτητα των αποτελεσματων.

3. Υλοποιηση σχηματων χρηματοδοτησης και υποστηριξης των φοιτητων με την συμμετοχη τοσο του δημοσιου οσο και του ιδιωτικου τομεα, με τροπους που να αντανακλουν καλυτερα τα κοινωνικα και ιδιωτικα ωφελη της εκπαιδευσης.

4. Ενθαρυνση των πανεπιστημιων να μεταβουν σε μεθοδους διευθυνσης που να προσομοιαζουν αυτες των μοντερνων επιχειρησεων, ωστε να εξασφαλιζεται η μακροχρονια οικονομικη τους επιβιωση αλλα και η αποδοση ευθυνων.

5. Πανεπιστημιακες διοικησεις που να αποτελουνται οχι μονο απο μελη της ακαδημαικης κοινοτητας αλλα και απο αλλους σχετικους φορεις (stakeholders).

Σε επομενα αρθρα μου θα προσπαθησω να συζητησω τα σημεια που παρεθεσα (και αλλα που περιλαμβανονται στην μελετη) κυριως σε σχεση με την Ελληνικη πραγματικοτητα.

Η ψηφιακη αρχαια Ελλαδα

Η Καθημερινη δημοσιευει σημερα μια ομαδα αρθρων για τις ψηφιακες βιβλιοθηκες – την αρχη θα την δειτε εδω - στην οποια διαπιστωνεται η σημαντικη καθυστερηση της χωρας μας (και ) στον τομεα αυτο. Η Ευρωπη σαν συνολο απο την αλλη φαινεται να αρχιζει καθυστερημενα αλλα με καποια αποφασιστικοτητα προς την κατευθυνση αυτη .

Το ελπιδοφο μηνυμα ειναι οτι καποιοι περιφερειακοι οργανισμοι και βιβλιοθηκες κανουν αξιολογες προσπαθειες και παρουσιαζουν ηδη σημαντικο εργο. Λεω ελπιδοφορο γιατι πιστευω οτι πολλες φορες για να γινει κατι σε αυτον τον τοπο , θα πρεπει να κινηθουμε ανεξαρτητα απο τo κεντρικο κρατος, τις αδυναμιες του οποιου ολοι γνωριζουμε.

Εκει ομως που χρειαζονται σιγουρα ενεργειες του κρατους ή τουλαχιστον καποιων κεντρικων πανεπιστημιων ειναι στην ψηφιοποιηση των αρχαιων Ελληνικων κειμενων. Θεωρω απαραδεκτο να μην εχει η χωρα μας να παρουσιασει στον Διαδικτυο κατι αντιστοιχο του Perseus Project. Ενας τετοιος δικτυακος τοπος, περα απο την προφανη χρησιμοτητα για οποιον μελετα τον αρχαιο Ελληνικο κοσμο, θα αποτελουσε και ενα σοβαρο μεσο προβολης.

Εκπαιδευση στην Ευρωπη: Μια μελετη

Αφορμη για τις γραμμες που ακολουθουν ειναι μια μελετη για την εκπαιδευση στην Ευρωπη που δημοσιευει το Lisbon Council και παρουσιαζεται στο αρθρο αυτο του BBC. Η μελετη συνταχθηκε απο τον Andreas Schleicher του ΟΟΣΑ και αντλει στοιχεια απο τo PISA, το διεθνες προγραμμα του οργανισμου για την αξιολογηση των μαθητων. Μπορειτε να κατεβασετε το PDF αρχειο απο την ιδια σελιδα του BBC. Ειναι περιπου 10 σελιδες και αξιζει να διαβαστει ολοκληρο. Εδω θα παρουσιασω μονο τις βασικες γραμμες του, βαζοντας αριθμους διπλα στα διαφορα σημεια ωστε να τα συζητησω σε επομενα αρθρα.

Συμφωνα με την τεκμηριωμενη αποψη του συγγραφεα, η Ευρωπη χανει εδαφος σε σχεση με τον διεθνη ανταγωνισμο στον τομεα της εκπαιδευσης, πραγμα που καθιστα δυσκολη την επιτευξη των στοχων της Λισαβώνας να γινει η Ευρώπη «η πιο ανταγωνιστικη και δυναμικη οικονομια του κοσμου βασισμενη στην γνωση (knowledge-based economy)”. Επισημαινει οτι οι πιο αποδοτικες μοντερνες οικονομιες ειναι αυτες που παραγουν γνωση και πληροφορια και τις διανεμουν σε οσο το δυνατον μεγαλυτερο αριθμο ατομων και επιχειρησεων. Αυτη την στιγμη η Ευρωπη ανταγωνιζεται χωρες όπως η Κινα και η Ινδια που διαθετουν καταρτισμενο πληθυσμο σε χαμηλο κοστος.

Τα κυρια σημεια που παραθετει ειναι:

(1) Η επενδυση στην εκπαιδευση αποδιδει παντοτε καρπους. Απο τα διεθνως διαθεσιμα στοιχεια προκυπτει οτι «….χωρες ή ηπειροι που επενδυουν σημαντικα στην εκπαιδευση και τις δεξιοτητες ωφελουνται οικονομικα και κοινωνικα απο αυτη την επιλογη τους» ενω «… οι ανθρωποι χωρις προσοντα αντιμετωπιζουν σημαντικα υψηλοτερο – και αυξανομενο – κινδυνο ανεργειας και φτωχειας».

(2) Η επενδυση δεν μπορει να ειναι μονο σε χρηματα. Τα στοιχεια αποκαλυπτουν οτι «… τα χρηματα δεν αποτελουν εγγυηση θετικου αποτελεσματος» αλλα οτι «… το εκπαιδευτικο συστημα πρεπει να γινει πιο ευελικτο, πιο αποδοτικο και ευκολοτερα προσβασιμο για μια ευρυτερη μεριδα ανθρωπων». Τα ανα τον κοσμο επιτυχημενα εκπαιδευτικα συστηματα ειναι αυτα που «μετακινησαν την πολιτικη τους μακρια απο τον ελεγχο των πορων και του περιεχομενου της εκπαιδευσης και εστιασαν στην επιτευξη καλυτερων αποτελεσματων».

(3) Δεν υπαρχει φοβος υπερπροσφορας μορφωσης. Απο το 1998 και μετα « … η ζητηση για υψηλη καταρτιση αυξανεται ταχυτερα απο την ικανοτητα των ιδρυματων μας να την καλυψουν».

(4) Τα κορυφαια πανεπιστημια δεν ειναι πλεον Ευρωπαικα. Αναμεσα στα 20 κορυφαια πανεπιστημια του κοσμου μονο δυο ειναι Ευρωπαικα. [Εδω ομως αναφερει οτι τα δεδομενα στα οποια στηριζεται δεν ειναι ευρεως αποδεκτα].

(5) Η Γερμανια και η Γαλλια (35% της Ευρωπαικης οικονομιας) δεν ηγουνται πλεον στην παραγωγη γνωσης. Αυτο προκυπτει απο τον σχετικα χαμηλο αριθμο των αποφοιτων τους που ακολουθουν τριτοβαθμιες σπουδες.

(6) Οι Σκανδιναβικες χωρες ξεπερασαν τις ΗΠΑ στον αριθμο φοιτητων. Περισσοτερα απο τα 2/3 των αποφοιτων των σχολειων στις Σκανδιναβικες χωρες εγγραφονται στην τριτοβαθμια εκπαιδευση. Οι ΗΠΑ, παρολα αυτα, διατηρουν σημαντικο εδαφος.

(7) Η Ευρωπη (κατα μεσο ορο) δεν επενδυει αρκετα χρηματα στην εκπαιδευση. Στις ΗΠΑ ξοδευονται κατα 50% περισσοτερα απο οτι στην Ευρωπη στην τριτοβαθμια εκπαιδευση. Η διαφορα οφειλεται κυριως στην συνεισφορα απο τον ιδιωτικο τομεα αλλα και την πληρωμη διδακτρων απο τους φοιτητες. Γενικα οι ΗΠΑ, Αυστραλια, Ιαπωνια και Κορεα αυξησαν την προσβαση στην ανωτατη εκπαιδευση μεταφεροντας μερος του κοστους στους ιδιους τους φοιτητες. Αντιθετα οι Σκανδιναβικες χωρες καταφεραν να αυξησουν δραματικα τον αριθμο των φοιτητων με δραστικη αυξηση των δημοσιων δαπανων για την παιδεία. Πολλες Ευρωπαικες χωρες θεωρουν οτι τα διδακτρα για την τριτοβαθμια εκπαιδευση ειναι αδικια ή προαγωγη ανισοτητας, αλλα πολλες απο τις ιδιες χωρες χρεώνουν για την πρωτοβάθμια εκπαιδευση.

(8) Σε πολλες Ευρωπαικες χωρες τα σχολεια συντηρουν τις κοινωνικο-οικονομικες ανισοτητες (ελειψη «κοινωνικης κινητικοτητας»). Η μελετη PISA αποκαλυπτει οτι το κοινωνικο υποβαθρο των μαθητων παιζει μεγαλυτερο ρολο στην αποδοση τους σε χωρες οπως η Γερμανια, Γαλλια και Ιταλια, απο οτι στις ΗΠΑ. Αυτο συμβαινει κυριως σε χωρες με διαφορετικους τυπους σχολειων και προγραμματων, οπου η αυστηρη επιλογη γινεται σε νεαρη ηλικια (Γερμανια) και οχι σε χωρες που το εκπαιδευτικο προγραμμα ειναι κοινο για τα διαφορα σχολεια.

(9) Ο ρολος των εκπαιδευτικων ειναι λανθασμενος. «Σε αλλους τομεις …. [οι εργαζομενοι] … περιμενουν το επαγγελμα τους να μεταμορφωθεί μεσω διαρκους ερευνας και αποκτηθεισας γνωσης. Οχι ομως και στην εκπαιδευση.» Στην Ευρωπη οι εκπαιδευτικοι δουλευουν απομονωμενοι βασιζομενοι στην λαικη σοφια σχετικα με το τι δουλευει. Οι εκπαιδευτικοι πρεπει να εμπλακουν στην αναζητηση του τι θα κανει την εκπαιδευση πιο αποδοτικη. Οι χωρες με τις χαμηλοτερες επιδοσεις μπορουν να διδαχθουν απο το τι εχει δουλεψει στις αλλες.

(10) Χρειαζεται οργανωμενη προσπαθεια και ευελιξια σκεψης. Η Ευρωπη πρεπει να βρει τρόπους να ανεβει στην κλιμακα αξιας (value chain). Για να ανεβουν τα Ευρωπαικα πανενπιστημια, πρεπει οι κυβερνησεις να δημιουργησουν και να διατηρησουν ενα ολοκληρο συστημα με ποικιλια διαφορετικων ιδρυματων, με την ελευθερια να ανταποκρινονται στην (μεταβαλομενη) ζητηση αλλα και την ευθυνη για τα αποτελεσματα που παραγουν. Πρεπει να δημιουργηθει ενα συστημα χρηματοδοτησης και υποστηριξης των φοιτητων με την κινητοποιηση δημοσιων και ιδιωτικων κεφαλαιων . Κυριως, ομως, τα πανεπιστημια της Ευρωπης θα πρεπει να εξελιχθουν ετσι ωστε η διευθυνση τους να γινεται στα προτυπα μοντερνων επιχειρησεων. Να κυβερνωνται απο σωματα που να αντανακλουν περισσοτερα συμφεροντα απο αυτα την ακαδημαικης κοινοτητας.

(11) Ο ρολος της «δια βιου εκπαιδευσης» ειναι πολυ σημαντικος αλλα χρειαζεται προσοχη. Η ικανοτητα της Ευρωπης να ανταγωνιστει στον διεθνη οικονομια της γνωσης εξαρταται απο την δυνατοτητα των ιδρυματων της να ανταποκριθουν στην αναγκη για υψηλου επιπεδου καταρτιση. Η αρχικη εκπαιδευση δεν ειναι πλεον αρκετη για να καλυψει τις διαρκως αυξανομενες και κυριως μεταβαλλομενες αναγκες. Η «δια βιου εκπαιδευση» σωστα εχει μπει στους στοχους της ΕΕ, αλλα ο στοχος δεν εχει επιτευχθει στις περισσοτερες χωρες. Επιπλεον η «δια βιου εκπαιδευση» δεν μπορει να υποκαταστησει την καλη βασικη εκπαιδευση.

Ο συγγραφεας παρουσιαζει και αναλυει δυο παραδειγματα χωρων που καταφεραν πολυ αξιολογη οικονομικη αναπτυξη βασισμενη στην εκπαιδευση: την Νοτια Κορεα και την Φιλανδια. Αλλα και αλλες χωρες (Ιαπωνια, Καναδας κτλ.) πετυχαν αντιστοιχα καλα αποτελεσματα. Θεωρει- πολυ σωστα– οτι το ζητημα εκπαιδευση ειναι πολυ κρισιμο για το μελλον της Ευρωπης και συνοψιζει με καποιες προτασεις προς την κατευθυνση αυτη. Γιατι η επιτυχια πηγαινει στα ατομα και στις χωρες που ειναι «ταχεις στην προσαρμογη, αργοι στα παραπονα και ανοιχτοι στην αλλαγη».

Στα επομενα αρθρα μου θα προσπαθησω να παρουσιασω περισσοτερες λεπτομερειες της μελετης αλλα και να σχολιασω καποιες απο αυτες.

Ατοπηματα... αντικειμενικων

Αυτη την φορα τους ενοχλησε η καταστρατηγηση απο το Ελληνικο κρατος των δικαιωματων το οδηγων. Ο λογος για το BBC που σε προσφατο αρθρο του παρουσιαζει το θεμα των αυτοκινητων που εισαγονται παρανομα στην χωρα μας ως μειζον θεμα ανθρωπινων δικαιωματων.

Ειναι γνωστο βεβαια οτι το Ελληνικο κρατος παραβιαζει την σχετικη Ευρωπαικη νομοθεσια επιμενοντας στον ειδικο φορο καταναλωσης για τα αυτοκίνητα και κανεις δεν θα εφερνε αντιρρηση αν η κριτικη του αρθογραφου εμενε εκει (αν και ολες η χωρες της ενωσης παραβιαζουν συνειδητα καποια τμηματα της νομοθεσιας της). Αλλα το να παρουσιαζει ενα ζητημα αποκλισης απο την Ευρωπαικη νομοθεσια ως ζητημα καταχρησης εξουσιας αυτο παει πολυ. Υποψιαζομαι δε, οτι αυτοι απο τους οποιους πηραν συνεντευξη ειναι απο τους επιτηδιους που τελικα δεν καταφεραν να κοροιδεψουν το κρατος, πιαστηκαν και τωρα παιρνουν την εκδικηση τους με βοηθο το BBC.

Βεβαια πολλοι απο τους αναγνωστες δινουν την καταλληλη απαντηση στα σχολια στο κατω μερος της σελιδας. Παρολα αυτα ειναι ανευθυνη και εξοργιστικη τετοιου ειδους δημοσιογραφια απο ενα μεσο ενημερωσης που καποτε ειχε την φημη ενος απο τα αντικειμενικότερα στον κοσμο. Και βεβαια δεν ειναι το πρωτο τους ατοπημα τελευταια.

Δειτε για παραδειγμα το κουιζ τους για την ΠΓΔΜ και πως (σκοπιμα ?) συνδεουν την αρχαια Μακεδονια με τους «Σλαβομακεδονες». Τα ΜΜΕ στην Ελλαδα ηταν μαλλον πολυ απασχολημενα για να το αναφερουν, αλλα υπεπεσε στην προσοχη των Ελληνων bloggers.

Οι οποιοι προτείνουν και την καταλληλη αντιδραση: ας αρχισουμε να γραφουμε email σε αυτους τους κυριους στην Γηραια Αλβιωνα (ΕΥΓΕΝΙΚΑ, ΟΧΙ ΥΒΡΙΣΤΙΚΑ) μηπως και καταλαβουν. Αν και πολυ αμφιβαλω...